Τρίτη 12 Μαρτίου 2013

6 ΜΑΡΤΙΟΥ - Ημέρα κατά της ενδοσχολικής βίας


Τι νοείται ως σχολικός εκφοβισμός

Ο σχολικός εκφοβισμός  είναι μια πραγματικότητα που απασχολεί πολλούς γονείς σε όλα τα κράτη του κόσμου. Είναι η χρήση βίας μεταξύ μαθητών με σκοπό να προκαλέσει στους άλλους πόνο και αναστάτωση. Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και στις ΗΠΑ αυτά τα φαινόμενα είναι σχετικά πιο συνηθισμένα σε σύγκριση με την ελληνική πραγματικότητα. Τα τελευταία χρόνια όμως το πρόβλημα εμφανίζεται και στον τόπο μας με αυξανόμενη συχνότητα.

Στατιστικές της Αμερικανικής Ιατρικής Ένωσης αναφέρουν ότι 15-30% των μαθητών εμπλέκονται σε φαινόμενα εκφοβισμού είτε ως θύματα είτε ως θύτες. Οι μαθητές δηλώνουν ότι έχουν δεχθεί εκφοβισμό ήδη από το δημοτικό. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα,  τα ποσοστά εκφοβισμού και θυματοποίησης μεταξύ των Ελλήνων μαθητών του δημοτικού και του γυμνασίου είναι παρόμοια με αυτά των χωρών της βόρειας και δυτικής Ευρώπης, όπως η Ιρλανδία και η Νορβηγία αλλά πάντως μικρότερα από αυτά που αναφέρονται στην Αγγλία και στις ΗΠΑ.
Σύμφωνα με μεγάλη έρευνα του ΕΚΚΕ που έγινε σε 101 σχολεία και 2000 μαθητές, με σκοπό την χαρτογράφηση της ζωής των μαθητών στο Δήμο της Αθήνας,  οι μαθητές του δημοτικού είναι πιο επιρρεπείς στην κακοποίηση σε σχέση με τους εφήβους. Επίσης  το 11% των μαθητών του γυμνασίου ομολογούν πράξεις βίας σε βάρος συμμαθητών τους  και ένα 11% δηλώνει πως έχει  υποστεί βία από άλλα παιδιά Στις απειλές καταφεύγουν μαθητές όλων των τάξεων σε ποσοστό 5%. Θεατές σε πράξεις βίας υπήρξε το 43% των μαθητών γυμνασίου και λυκείου
Έρευνα της Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, δείχνει ότι η βία εκδηλώνεται σε διάφορες μορφές σε πάρα πολλά σχολεία, αφού το 60,1 % των μαθητών δηλώνει ότι παρατηρεί παρόμοια φαινόμενα είτε στην τάξη του είτε γενικά στο σχολικό περιβάλλον του.
Εντούτοις, αν και τα επεισόδια αυξάνονται σε συχνότητα και σε σοβαρότητα, η βία δεν αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό της σχολικής ζωής στην Ελλάδα όπως συμβαίνει π.χ. σε πολλά δημόσια σχολεία στις ΗΠΑ.
Τι νοείται ως σχολικός εκφοβισμός
Η βία στο σχολείο μας απασχολεί συνήθως όταν  ασκείται κυρίως σωματικά (σωματική επίθεση). Οπωσδήποτε τα σπρωξίματα, τα χαστούκια, οι γροθιές, οι κλωτσιές  και γενικά η σωματική βία είναι η πιο ανησυχητική εκδήλωση της επιθετικότητας επειδή απειλεί άμεσα την ασφάλεια του παιδιού.
Υπάρχει όμως  και η λεκτική επιθετικότητα που περιλαμβάνει βρισιές, κοροϊδία, ομοφοβικά σχόλια, χειρονομίες  και  γενικά  ταπείνωση με  ύβρεις ή εκφοβισμούς.
Κρυμμένη επιθετικότητα ή εχθρότητα βρίσκουμε και σε ενέργειες που δεν μοιάζουν καθόλου βίαιες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο αποκλεισμός ενός παιδιού από ομάδες συνομηλίκων  και η κακή συνήθεια  να του κρύβουν τα βιβλία, ή  να του πετάνε τα πράγματα. Αυτές οι ενέργειες ουσιαστικά συνιστούν συναισθηματική επίθεση χωρίς χειροδικίες ή βρισιές.

Θύτες και θύματα

Υπάρχει επίσης και ο σεξουαλικός εκφοβισμός: οι  χειρονομίες οι οποίες   προσβάλουν  ένα παιδί, ο  υποβιβασμός με απρεπή αγγίγματα, κινήσεις κ.λπ.
Νεόφερτος είναι και ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός που περιλαμβάνει τη χρήση  e-mail, chat rooms και κινητών με κλήσεις  απειλητικού περιεχομένου, καθώς και τη χρήση κάμερας με σκοπό την απειλή ή ταπείνωση του εφήβου.
Τελικά, βία ή παράγοντας που προάγει τη βία στο σχολείο είναι κάθε φράση ή ενέργεια που ταπεινώνει το παιδί.
Όλα τα παιδιά μπορεί να παίξουν κατά καιρούς τον πρώτο ή το δεύτερο ρόλο. Ο θύτης μπορεί να γίνει θύμα κάποιων ισχυρότερων. Το θύμα μπορεί με τη σειρά του να γίνει θύτης μόλις του δοθεί η ευκαιρία στην αντιπαράθεση με κάποιους ασθενέστερους.
Αν και όλοι μπορεί να βρεθούν στη μία ή στην άλλη όχθη, υπάρχει μια γενική εικόνα για τα χαρακτηριστικά που συνήθως έχουν όσοι ανήκουν συνήθως στην κατηγορία του θύτη ή του θύματος. Στατιστικά,  τις περισσότερες φορές  τα θύματα είναι σχετικά μικρόσωμα, ντροπαλά παιδιά με χαμηλή αυτοπεποίθηση  και υπερπροστατευτικούς γονείς. Επίσης, θύματα γίνονται συχνά τα παιδιά με κάποια ιδιαιτερότητα ή  κάποιο χαρακτηριστικό που τα διαφοροποιεί από το μέσο όρο (αν είναι, για παράδειγμα πολύ ψηλά, παχουλά ή πολύ καλοί μαθητές), παιδιά ευαίσθητα στα πειράγματα που αντιδρούν έντονα, θυμώνουν, κλαίνε, απομονώνονται, παιδιά αδιάλλακτα στις διαφωνίες με εριστικό και επιθετικό πνεύμα κλπ.
Οι θύτες στατιστικά είναι συνήθως παιδιά που δείχνουν έντονη αυτοπεποίθηση, που δεν πειθαρχούν σε κανόνες, θέλουν να επιβάλλονται και θεωρούν ότι η βία είναι κοινωνικά αποδεκτή. Άλλα βασικά τους χαρακτηριστικά είναι τα εξής:  θυμώνουν εύκολα, δυσκολεύονται να δεχτούν τη ματαίωση των επιθυμιών τους, εύκολα νιώθουν ότι οι άλλοι είναι απειλητικοί προς τα ίδια και σε κάθε περίπτωση καταφεύγουν στη βία ή στον εκφοβισμό για να επιλύουν διαφορές, έχουν την τάση να εξαιρούν παιδιά από την παρέα, υιοθετούν το ρόλο του αρχηγού στις παρέες ή φτιάχνουν ‘κλίκες’ ενώ  δεν είναι απαραίτητα μεγαλόσωμοι.

Θύτες και θύματα μπορεί να έχουν είτε αδιάφορους είτε υπερπροστατευτικούς και αυταρχικούς γονείς. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει ποια θα είναι η αντίδραση του παιδιού  σε βάθος χρόνου, γιατί πολλά θα καθοριστούν στην πορεία και από τις συντροφιές του ίδιου και από άλλες συγκυρίες. Αν, για παράδειγμα το παιδί νιώθει στρες και απογοήτευση  στο σχολείο, μπορεί να εκδηλώσει επιθετικότητα.

Πως θα διαπιστώσετε αν το παιδί σας είναι θύμα εκφοβισμού

Πολύ συχνά οι μαθητές αποσιωπούν αυτό που τους συμβαίνει γιατί δεν θέλουν να εμπλέξουν τους γονείς τους είτε επειδή  ντρέπονται είτε επειδή φοβούνται. Έτσι, υποφέρουν σιωπηλά.
Αν διαπιστώσετε κάποιες αλλαγές στη συμπεριφορά του παιδιού, τότε ίσως  θυματοποιείται στο σχολείο. Σε αυτή την περίπτωση το παιδί μπορεί να κάνει κάτι από τα εξής:
- γίνεται επιθετικό ή υπερβολικά ανήσυχο
- εκφοβίζει ή θυματοποιεί άλλα παιδιά ή τα αδέλφια του
- φοβάται να χρησιμοποιήσει το κινητό του
- κάνει αδικαιολόγητες απουσίες από το σχολείο, ή καθυστερεί να πάει ή αργεί να επιστρέψει στο σπίτι ή έχει μειωμένη διάθεση να πάει στο σχολείο ή αρνείται να πάει στο σχολείο με πρόσχημα κάποια αδιαθεσία ή αρνείται να συμμετέχει σε σχολικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες
- σχεδόν καθημερινά πηγαίνει από διαφορετικό δρόμο στο σχολείο
- συχνά χάνει τα πράγματά του
- έχει σημάδια στο σώμα του ή έχει σχισμένα ρούχα
- σας ζητά συχνά χρήματα γιατί λέει ότι έχασε τα δικά του
- έχει εφιάλτες
- πέφτει  η  σχολική του επίδοση
- απειλεί να αυτοκτονήσει

Τι συνιστώ να κάνετε

- Όταν  διαπιστώνετε ότι το παιδί σας πέφτει θύμα βίαιης συμπεριφοράς, είτε στην αυλή του σχολείου είτε γενικά στο σχολικό περιβάλλον, πρέπει να διερευνήσετε τι ακριβώς έχει συμβεί.
- Στη συνέχεια να απευθύνεστε στο βασικό καθηγητή του παιδιού σας και στο διευθυντή του σχολείου.
- Αν δεν βρίσκετε ανταπόκριση, συζητήσετε το θέμα με άλλους γονείς του συλλόγου γονέων και κηδεμόνων και στην περίπτωση που διαπιστώσετε ότι δεν έχει κανείς την δύναμη ή την πρόθεση να κάνει κάτι θετικό και αποτελεσματικό στο χώρο του συγκεκριμένου σχολείου, τότε να απευθυνθείτε στο υπουργείο Παιδείας για να παρέμβει ψυχολόγος ή ειδικός σύμβουλος
- Έχει μεγάλη σημασία η βία να σταματά εγκαίρως, πρώτον για να μην κλιμακώνεται και, δεύτερον, για να μην αισθάνεται το παιδί ανυπεράσπιστο.
- Είναι  γεγονός ότι το παιδί θα συναντήσει τη βία και στην ενήλικη ζωή του. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως πρέπει να την ανέχεται στο σχολικό περιβάλλον και να την ερμηνεύει ως κάτι αποδεκτό.
- Είναι  σύνηθες το παιδί που γίνεται θύμα  σε βίαια επεισόδια να γίνει κι αυτό με  τη σειρά του θύτης κάτω από διαφορετικές συνθήκες.
- Σε γενικές γραμμές ο γονιός θα πρέπει να εξαντλεί τα περιθώρια του νόμου και να απαιτεί να ληφθούν μέτρα από το σχολείο, χωρίς όμως να κάνει στόχο του συγκεκριμένα παιδιά και οικογένειες.

Πώς να το χειριστείτε με το παιδί σας

- Συζητείστε με το παιδί σας για τα συναισθήματά του
- Διαβεβαιώστε το ότι δεν ευθύνεται το ίδιο
- Να είστε δίπλα του
- Αποθαρρύνετέ το από το να χρησιμοποιεί εκφοβιστική συμπεριφορά και εκείνο
- Διερευνήστε αν  γίνεται «εύκολος στόχος» και το γιατί. Μήπως επιδεικνύει ιδιαίτερα συνεσταλμένη, παθητική και εσωστρεφή συμπεριφορά; Σε τι οφείλεται  αυτή η παθητικότητά του;
- Είναι σημαντικό να μη δείχνει ότι φοβάται ή στενοχωριέται ή ότι  τα  χάνει όταν κάποιος ή κάποια το εκφοβίζει
- Βοηθήστε το παιδί να βάζει όρια στη συμπεριφορά των άλλων και κυρίως εκείνων που το ενοχλούν
- Πρέπει να εκπαιδευτεί ίσως στην επιμονή, δηλαδή στο να συνεχίζει να προσπαθεί σε κάτι που το δυσκολεύει αντί να τα παρατάει.
- Εξηγήστε του ότι θα πρέπει ίσως να ενισχύσει τη φιλία του με άλλους έφηβους που εμπιστεύεται και να τους μιλήσει για αυτό που συμβαίνει.
- Καλό είναι να αποδεχθεί τις διαφορές ή τις τυχόν ιδιαιτερότητές του  και να καταλάβει ότι η μοναδικότητα του καθενός είναι ένα στοιχείο που του δίνει αξία.
- Να αναγνωρίσει τα θετικά του σημεία και να μάθει να τα προβάλλει αγνοώντας τα κακόβουλα σχόλια των εκφοβιστών.
- Ο στόχος είναι να αποκτήσει το παιδί το αναγκαίο δυναμικό ώστε να μάθει μόνο του να βάζει όρια στη συμπεριφορά των άλλων και να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά διαφωνίες και αντιπαραθέσεις.
- Ίσως είναι καλό να αναζητήσετε βοήθεια από ψυχολόγο.

Αν το παιδί σας εκφοβίζει άλλα παιδιά

Η ανησυχία για τη βία στο σχολείο  δεν αφορά μόνο τους γονείς των παιδιών που πέφτουν θύματα εκφοβισμού, βίας ή αποκλεισμού, αλλά και τους γονείς των παιδιών που εκφοβίζουν.  Πολλοί είναι οι λόγοι που ένας έφηβος οδηγείται σε αυτή τη συμπεριφορά. Πιθανόν από την οικογένειά του να λείπουν κάποια βασικά εξισορροπητικά στοιχεία. Για παράδειγμα αν ο ένας γονιός λείπει ή πέθανε, αν η οικογένεια περνά πολλές οικονομικές δυσκολίες, αν κάποιος είναι άρρωστος και το παιδί νιώθει τρομερή ανασφάλεια, είναι πολύ πιθανό στην εφηβεία κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες  να εκφράσει τη δική ανασφάλεια και θλίψη με επιθετικότητα Η  επιθετική συμπεριφορά αποτελεί την έκφραση της ανάγκης του εφήβου  να επιβληθεί. Σε αυτή την ανεξέλεγκτη τάση του μπορεί να συμβάλλουν και άλλοι παράγοντες, όπως  η συντροφιά παιδιών με παρόμοιες τάσεις, η πολύωρη ενασχόλησή του με βίαια παιχνίδια στον υπολογιστή ή στην κονσόλα βιντεοπαιχνιδιών,   η χαλαρή στάση των καθηγητών στο σχολείο κ.λπ. Αν ένα παιδί με βίαιες τάσεις συγχρωτίζεται  με παιδιά που παρουσιάζουν παρόμοια συμπεριφορά,  δεν ασχολείται με θετικά στοιχεία, βρεθεί μάλιστα και σε ένα σχολείο όπου οι καθηγητές  είναι απρόθυμοι ή δεν μπορούν να ασχοληθούν με το πρόβλημα της βίας, είναι πιθανό να συνεχίσει να φέρεται βίαια, αλλά και να περάσει λχ. από τις προσβλητικές φράσεις στις σπρωξιές και, αν δεν το σταματήσει ούτε τότε κάποιος δάσκαλος, να περάσει από τις σπρωξιές στις γροθιές κ.ο.κ.
Τα παιδιά με προβλήματα στη συμπεριφορά πρέπει να αντιμετωπίζονται με τον κατάλληλο τρόπο ώστε να βελτιώνουν τη συμπεριφορά τους και όχι να γίνονται «αποδιοπομπαίοι τράγοι». Αν οι γονείς και το σχολείο τα απομονώσουν ως «κακούργους», τα παιδιά αυτά θα γίνουν ακόμα πιο επιθετικά. Ίσως  στο εξής να μην εκφράζουν την βιαιότητά τους μέσα στο προαύλιο, αλλά να τη μεταφέρουν στους δρόμους έξω από το σχολείο. Σε αυτές τις περιπτώσεις ναι μεν απαλλάσσεται από τη βία  το σχολείο, αλλά έχει «δημιουργηθεί» ένα κοινωνικό πρόβλημα. Ο γονιός του συγκεκριμένου παιδιού που π.χ. αποβάλλεται, έχει πια να κάνει με ένα πιο επιθετικό και αρνητικό παιδί.
Αν το παιδί σας εκφοβίζει συμμαθητές του, θα σας πρότεινα τα εξής:
- Συζητείστε ανοικτά μαζί του για τα συναισθήματά του και πως διαχειρίζεται το θυμό του
- Μην αρχίσετε αμέσως τα κηρύγματα και  τις τιμωρίες. Τα κηρύγματα δεν θα φέρουν αποτέλεσμα και η τιμωρία θα του «διδάξει» αυτό ακριβώς που θέλετε να σταματήσει: τη βία
- Διαβεβαιώστε το ότι το αγαπάτε, αλλά καταστήστε σαφές ότι δεν συμφωνείτε με  τις πρακτικές του και ξεκαθαρίστε ότι θέλετε να τις σταματήσει
- Ακούστε το με προσοχή και  μάθετε γιατί λειτουργεί με αυτό τον τρόπο
- Βελτιώστε την επικοινωνία σας μαζί του, π.χ. πηγαίνοντας με εκείνο σε ένα όμορφο περιβάλλον για συζήτηση, μιλώντας του τρυφερά, δείχνοντάς του την αγάπη σας
- Βοηθήστε το να μάθει να ελέγχει  το θυμό του και να βρίσκει άλλους τρόπους επίλυσης συγκρούσεων.
- Απομακρύνετέ το με διακριτικό τρόπο από βίαιες ή αρνητικές συντροφιές
- Αν μπορείτε στρέψτε το σε συντροφιές με ενδιαφέροντα και όνειρα για τη ζωή
- Προτρέψτε το να ασχοληθεί με αθλήματα ή χόμπι
- Αν υπάρχουν ενδοοικογενειακά προβλήματα, φροντίστε να τα κρατάτε πια κάπως μακριά από το παιδί σας
Για να  «μπει φρένο» στη βίαιη συμπεριφορά και στον εκφοβισμό  θα πρέπει να συνεργαστούν πάντως  όλοι οι ενήλικες που εμπλέκονται στη ζωή του παιδιού.
- Η συνεργασία με το σχολείο είναι απαραίτητη. Θα πρέπει να «βγάλει» την ταμπέλα που ίσως του είχε «κρεμάσει» λόγω της συμπεριφοράς του, ώστε το παιδί να μην μπαίνει στον πειρασμό να «αποδεικνύει» ότι πράγματι είναι επιθετικό.
- Οι καθηγητές πρέπει  να του δώσουν ευκαιρίες να ενταχθεί στον κορμό των αποδεκτών παιδιών και να πάψουν έμμεσα να το απομονώνουν.
- Σε όλες αυτές τις προσπάθειες βοηθά η συνεπής τακτική του σχολείου να μην ενθαρρύνει έμμεσα τις βίαιες συμπεριφορές. Το σχολικό περιβάλλον πρέπει να δείχνει σε όλα τα παιδιά ότι είναι απαράδεκτες οι προσβολές και οι  χειροδικίες.
- Θα βοηθήσει πολύ επίσης, να αναθέτουν στα παιδιά ομαδικές εργασίες στις οποίες κάθε μαθητής ή μαθήτρια μπορεί με τον τρόπο του να συμβάλει και να νιώθει χρήσιμος/η. Αυτό εξομαλύνει τις διαφορές και τονώνει το πνεύμα της συνεργασίας.
- Στις περιπτώσεις που οι γονείς και οι δάσκαλοι δεν αρκούν για να ελέγξουν την αδικαιολόγητη επιθετικότητα,  θα πρέπει να αναζητηθεί η βοήθεια του ειδικού.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου